سفرِ بایدن به عربستان به عادی سازی روابط ریاض-تل آویو منجر نشد؛ چرا؟
تعداد بازدید : 2
هنوز فراموشی فلسطین همه گیر نشده است
نویسنده : سامان سفالگر / گروه بین الملل
پایگاه خبری «میدل ایست مانیتور» در گزارشی مینویسد: ریاض نمیتواند بر عادی سازی روابط با اسرائیل متمرکز شود اما به مساله فلسطین بی اعتنایی پیشه کند. شاید نوعِ تفکر و احساسات عمومی (در عربستان) تا حد تغییر کرده باشد با این حال، به نظر نمیرسد این تغییر به حدی باشد که مردم عربستان دیگر به مساله فلسطین اهمیت ندهند یا اسرائیل را به دلیل جنایاتش علیه ملت فلسطین، مقصر و مسوول ندانند.
پایگاه خبری «میدل ایست مانیتور» در گزارشی ضمن اشاره به سفر اخیر جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به منطقه خاورمیانه، به طور خاص سعی کرده به این سؤال پاسخ دهد که چرا در جریان این سفر، سعودیها از یکی از دستورکارهای اصلی اعلامیِ سفر بایدن به منطقه یعنی عادی سازی روابطِ اسرائیل و عربستان سعودی طفره رفتند؟
میدل ایست مانیتور به طور ویژه به این نکته اشاره کرده که هراسِ رهبران عربستان از دیدگاه منفی جامعه این کشور به این مساله و در عین حال محذوریتهای جدی ساختاری در عرصه حکمرانی (عربستان) در این رابطه، محرکهای اصلی آنها در نزدیک نشدن به دستورکار عادی سازی روابط با اسرائیل بوده است.
میدل ایست مانیتور در این رابطه مینویسد: «در بحبوحه سفر اخیرِ جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به مطنقه خاورمیانه، گمانه زنیهای مختلفی در مورد احتمالِ اعلام عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان سعودی مطرح شد. این اقدام در صورت تحقق، به پنجمین مورد از عادی سازی روابطِ کشورهای عربی با اسرائیل تبدیل میشد (پیشتر امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان نیز روابط خود را با اسرائیل عادی سازی کردهاند). البته که دولت عربستان در طول سالهای اخیر تلاشهای نرمِ زیادی را انجام داده تا به نوعی افکار عمومی این کشور را جهت محقق شدن دستورکارِ مذکور، آماده کند.
گزارشهای رسانهای اغلب صحبت از ارتباطات تجاری و امنیتی میان عربستان سعودی و اسرائیل میکنند. در جریان سفر منطقهای اخیر بایدن به خاورمیانه نیز برقراری پروازهای تجاری میان دو طرف تأیید شد. البته که اخیراً «یوآو لیمور» روزنامه نگار اسرائیلی نیز مقالهای را در ماه جاری منتشر کرده و در آن گفته است که با یکی از همکاران خود از پادشاهیِ سعودی دیدار کرده است. سفری که با استقبال سعودیها از وی نیز همراه بوده است. البته که لیمور گفته که برای سفر به عربستان، از پاسپورت کشور دیگری استفاده کرده است.
مقامهای آمریکایی مدعی هستند که روند ایجاد دیدِ مثبت به اسرائیل در میان شماری از گروههای اجتماعی عربستان، مساله ای مثبت است. اگرچه سعودیها تاکید دارند که روندِ عادی سازی روابط با اسرائیل را تا زمانی که راهکار تشکیلِ دو دولت در اراضی اشغالی (دولتهای فلسطینی و اسرائیلی) به پیش برده نشود، عملیاتی نخواهند کرد.
اخیراً نماینده ویژه دولت آمریکا در امر مقابله با یهودی ستیزی در موضع گیری گفته است که: عربستان سالها یکی از کانونهای عمده یهودی ستیزی در جهان بود، با این حال، در سالهای اخیر شاهد تغییرات شگرفی در این کشور بودهایم و وضعیت تا حد زیادی تغییر کرده است.
-
نشانههای تغییر در رویکرد عربستان به اسرائیل چیست؟
نشانههای تغییر در رویکرد عربستان به اسرائیل، پیش از آغاز روند عادی سازی روابط کشورهای عربی نظیر امارات و بحرین با اسرائیل در سپتامبر سال 2020 خود را نشان دادند. دراین راستا، کتابهای درسی که از برخی عباراتِ خاص جهت توصیف پیروان دیگر ادیان استفاده میکردند (از جمله یهودیت)، به مثابه بخشی از برنامههای ادعایی اصلاحی محمد بن سلمان جهت مقابله با آنچه افراط گرایی در امر آموزش خوانده میشود، هدفِ بازنگری قرار گرفتند. البته که در این مسیر، وزارت آموزش عربستان سعودی نیز به درخواستهای مکرر جریانهای رسانهای و خبرنگاران جهت پاسخ دادن در مورد ابعاد مختلف این مساله جواب منفی داده است. در این راستا، بر اساس آخرین گزارش حقوق بشری وزارت خارجه آمریکا در مورد عربستان سعودی، زعمای دینی عربستان سعودی به ندرت در مورد اسرائیل مسائل منفی بیان میکنند و در عین حال، آنچه آمریکاییها، رویههای غیرمتعصبانه و غیر افراطی عنوان میکنند نیز اوج گیری قابل توجهی را در عربستان سعودی نشان میدهند (در واقع اکنون مواضع نرمتری در عربستان به صورت سیستماتیک علیه اسرائیل اتخاذ میشود. (
اسرائیل به طور خاص شیخ سعودی به نامِ محمد العیسی را که نهاد موسوم به اتحادیه جهانی مسلمانان را ریاست میکند، در ماه ژانویه سال 2020 و پس از آنکه وی جهت شرکت در آنچه هفتاد و پنجمین سالگرد آزادسازی اردوگاه آشوویتز اعلام شد حضور یافت، مورد ستایش و تقدیر قرار داد.
پادشاه عربستان ملک سلمان بن عبدالعزیز نیز یک ماه بعد از این ماجرا، از یک تشکیلات دینی و فکری اسرائیلی میزبانی کرد. در عین حال، در ماه رمضانِ همان سال نیز، شبکه سعودی MBC، سریال تلویزیونی را پخش کرد که در قالب آن منع شدنِ تجارت و ارتباط با اسرائیلیها برای مسلمانان، به تمسخر گرفته میشد.
در ادامه، شرکت کنندگان اسرائیلی در رالی داکار که در ماه ژانویه سال 2021 در عربتسان سعودی برگزار شد، حضور یافتند. در همین چهارچوب، محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در اقدامی که از آن به عنوان نمودی از عدم هراس رژیم سیاسی این کشور در مورد پیامدهای احتمالی عادی سازی روابط با اسرائیل در نظر گرفته میشود، اسرائیل را یک «متحد بالقوه» برای عربستان سعودی خطاب کرد.
-
چرا عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان، شانس کمی جهت تحقق دارد؟
علی رغمِ تمامی آنچه گفته شد، سنجش میزان تاثیری که اتخاذ رویههایی که پیشتر به آنها اشاره شد بر افکار عمومی در عربستان دارند (در قالب یک نظام سلطنت مطلق که تمام جنبههای زندگی افراد را کنترل میکند و اجازه طرح افکار و ایدههایشان را به آنها نمیدهد)، حقیقتاً سخت است.
محمد الیحیی پژوهشگر در مرکز بِلفر دانشگاه هاروارد معتقد است: ریاض نمیتواند بر عادی سازی روابط با اسرائیل متمرکز شود اما به مساله فلسطین بی اعتنایی پیشه کند. شاید نوعِ تفکر و احساسات عمومی (در عربستان) تا حدی تغییر کرده باشد با این حال، من فکر نمیکنم این تغییر به حدی باشد که مردم عربستان دیگر به مساله فلسطین اهمیت ندهند یا اسرائیل را به دلیل جنایاتش علیه ملت فلسطین، مقصر و مسوول ندانند.
برایان کاتولیس از انیسیتو خاورمیانه در واشینگتن معتقد است که دینامیسم های داخلی پادشاهیِ سعودی، تفاوتهای قابل توجهی در مقایسه با همسایگانش دارند. وی میگوید: در شرایطی که کشوری نظیر امارات که به مراتب با محذورات کمتری در مسیر عادی سازی روابط با اسرائیل رو به رو است، به کُندی در این میدان حرکت میکند، این دستوکار (عادی سازی روابط با اسرائیل)، در میدانِ عمل با چالشها و موانع به مراتب سختتری برای عربستان سعودی همراه است. در این راستا، مقامهای عربستانی تا به این لحظه از پاسخ به این پرسش که پیامدهای سفر بایدن بر روابط آنها با اسرائیل چگونه خواهد بود؟ طفره رفتهاند.
حتی اگر سفر منطقهای بایدن، به نتایج و تصمیماتی در این رابطه ختم میشد، بسیار بعید بود که مساله عادیسازی روابط اسرائیل و عربستان، در جریان سفر بایدن به عربستان، اعلام و اجرایی شود. در واقع همین سطح نیز که در سفر بایدن به عربستان شاهد بودیم و تنها از برقراری برخی پروازها میان اسرائیل و عربستان سخن گفته شده، کلِ آن چیزی است که رهبرای سعودی در شرایط کنونی در مورد مراوداتشان با اسرائیل میتوانند تحمل کنند.
در این راستا، فردی به نام ابورشید، یک فروشنده ساده قطعات یدکی خودرو در شهر ریاض عربستان میگوید که "اسرائیلیها اشغالگر هستند و وی محال است که روزی به اراضی اشغالی قدم بگذارد. وی میگوید به هیچ عنوان اسرائیلیها را دوست ندارد.» مساله ای که حاکی از وجود چالشهای عدیده در پیشبردِ دستورکار عادی سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل است.
https://www.middleeastmonitor.com/20220714-indications-of-sudden-shift-in-saudi-public-opinion-towards-israel-detected/